Bibliografie > Zelfstandige publicaties

DE PARADIJSVOGEL

Relaas van een amorele tijd

N.V. De Arbeiderspers, Amsterdam, [februari] MCMLVIII [= 1958]

Gebonden (met stofomslag), 252 p., 13,5 x 20,5 cm.

Flaptekst: Deze roman, door Boon zelf half-ironisch zijn ‘dissertatie’ genoemd, is naar onze overtuiging inderdaad zijn meesterstuk geworden. De schrijver heeft zich opvallend vernieuwd. Natuurlijk is zijn denkwereld niet op slag veranderd. Maar in de grootse conceptie van ‘De paradijsvogel’ lijkt zij toch pas haar complete uitdrukking te hebben gevonden. Inhoud en vorm hebben zich losgemaakt van anekdote en ‘miserabilisme’. De wereld waarin de figuren leven bestaat nog slechts bij de gratie van Boons overweldigende verbeeldingskracht. Klooster, de wrakke buurt waar de vrouwenmoordenaar Wadman, de filmster en boezemkoningin Beauty Kitt, de bokser en schijnechtgenoot Vulcan Fiber en de kwasi-wetenschappelijke ‘viezentist’ E.H. Ramadhoe hun levens leiden, heeft niets te maken met een Vlaamse voorstad of een vergeten straat. Niets én alles. Dit Klooster, met zijn vele gangen, zijn ineenlopende vertrekken, zijn stilstaand water, zijn trap zonder doel, weerspiegelt zonder meer de menselijke staat. En zoals deze verblijven ineenvloeien, zo doen het ook de personen en de tijden. Ze worden immaterieel ontheven aan het lot van iedere figuur persoonlijk. Zo kan het gebeuren dat aan de mond van Vulcan Fiber hallucinatorische oerverhalen ontstijgen die het relaas van onze eigen amorele tijd als een schoon-donkere orgelmuziek begeleiden. Zij plaatsen de schokkende gebeurtenissen van het zeldzaam boeiende verhaal in een ‘kosmische’ ruimte en vormen door hun inhoud een nieuw element in Boons werk.

Stofomslag en band:

W.L. Bouthoorn en Helmut Salden 069)

p. [5]: [Proloog:]

Want wat de kinderen der mensen wedervaart, dat wedervaart ook de beesten, en enerlei wedervaart hen beiden... en de uitnemendheid der mensen boven de beesten is gene, want alle zijn zij ijdelheid.

Prediker 3:19

069 Het vignet van de vogel op de omslag is evenwel van de hand van Boon.

1965: 2e druk: Idem

1968: 3e druk:

ABC-Boeken, Amsterdam

(Grote ABC nr 100)

Paperback, 220 + IV p., 12,5 x 20 cm.

p. [4]: Omslag: Helmut Salden en W.L. Bouthoorn

p. [5]: [Proloog]: Als eerste druk

Achterplat: De Paradijsvogel is volgens velen het merkwaardigste en fascinerendste boek dat Boon heeft geschreven. Zelf zei Boon er eens over: ‘Deze paradijsvogel symboliseert niet meer of niet minder dan de phallux en ik heb in dit boek willen aantonen dat onze ganse maatschappij, onze godsdiensten en onze filmster-verering niets anders is dan een verering van deze phallux. Ja, dat god zelf de phallux is.’

‘De Paradijsvogel’ valt uiteen in twee grote delen: enerzijds het mythische relaas van Tubal-Kain, dat zich afspeelt in primitieve tijden en anderzijds de hedendaagse lotgevallen van Wadman, Beauty Kitt, E.H. Ramadhoe en Vulcan Fiber.

Alles wat de mensen in dit boek werkstelligen wordt hun ingegeven door een op zijspoor geraakte erotiek. Het menselijk handelen is nóch moreel nóch immoreel van karakter, maar amoreel. Daarom heeft Boon dit boek ook de ondertitel Relaas van een amorele tijd meegegeven.

‘De paradijsvogel’ (die de jonge componist Schat tot zijn experimentele opera Labyrint inspireerde) rechtvaardigt alleen al de lof, die de Moderne Encyclopedie der Wereldliteratuur Boon toezwaait: “Een als gedrevene en om zijn weergaloze scheppingskracht unieke verschijning in de Nederlandse literatuur.”

1972: 4e druk: Idem

1980: 5e druk:

Uitgeverij De Arbeiderspers/Em. Querido's Uitgeverij B.V., Amsterdam

(Grote ABC nr 100)

Paperback, 220 p., 13,5 x 20,5 cm.

Omslag: Wout Muller

Achterplat: [Als derde druk. De laatste alinea (sterk bekort) luidt: De Paradijsvogel inspireerde de componist Peter Schat tot het schrijven van zijn opera Labyrint.]

1999: 6e druk:

Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam/Antwerpen

Paperback, 220 + XII p., 13,5 x 20,5 cm.

p. [4]: Omslagontwerp: Bart Oppenheimer

Omslagfoto: Herman Roebersen

Achterplat: De paradijsvogel, oorspronkelijk in 1958 verschenen, is een visionair boek gebleken. Alsof Boon een aantal wezenstrekken van onze huidige tijd heeft voorvoeld. Het boek valt uiteen in twee grote delen: enerzijds het mytische relaas van Tubal-Kain, dat zich afspeelt in primitieve tijden, en anderzijds de hedendaagse lotsgevallen van vrouwenmoordenaar Wadman, filmster Beauty Kitt (voor wie Marilyn Monroe model heeft gestaan), bokser en schijnechtgenoot Vulcan Fiber en de quasi-wetenschappelijke ‘viezentist’ E.H. Ramadhoe.

Alles wat de mensen in dit boek bewerkstelligen wordt hun ingegeven door een erotiek die op een zijspoor is geraakt. Het menselijk handelen is moreel noch immoreel van karakter, maar amoreel. Vandaar de ondertitel van dit boek: ‘Relaas van een amorele tijd’. De paradijsvogel werd door Peter Schat en Hugo Claus [= Lodewijk de Boer, vH] bewerkt voor de opera Labyrint.

DE PARADIJSVOGEL is een beklemmende profetie waarin de schim van Marc Dutroux rondwaart, [...] Leest Boon - Bart Vanegeren in HUMO.