Bibliografie > Zelfstandige publicaties

DE ZOON VAN JAN DE LICHTE

Een vroom en vrolijk boek

Geïllustreerd door W.L. Bouthoorn

(Arbo)

N.V. De Arbeiderspers, Amsterdam, [december] MCMLXI [= 1961]

Gebonden (met stofomslag), 242 p. + [20] illustraties, 13 x 20,5 cm.

Flaptekst: Het was Jan de Lichte, de onverschrokken zoon van een kroegbaas, die onder het motto ‘allen voor een, een voor allen’ een poging had ondernomen de tienduizenden landlopers, dieven, bedelaars, zigeuners en paupers te organiseren tot een min of meer geregeld leger. Een poging die aanvankelijk succes had. Maar verraad en dwarsdrijverij in eigen kring staken de kop op. De droom van deze bizarre idealist werd gesmoord in de folterkerkers van de Franse politie. Met zijn voornaamste aanhangers eindigde Jan de Lichte zijn veelbewogen leven op het schavot in Aelst. Wat er over is van zijn bende stroomt verdeeld en verloren over het Vlaamse land, bedelend en stelend. Sommigen dromen nog weemoedig van een nieuwe bende. Anderen, de gewieksten en meest geslepen leden van het gilde vergaren geld en macht. In de meedogenloze strijd om het naakte bestaan staan zij thans aan de kant van hen, die zij vroeger als leden van de bende zo hartstochtelijk bestreden.

In een caleidoscopische kleurenmengeling tovert de grote en verbluffend veelzijdige Vlaamse auteur Louis Paul Boon ons een beeld voor ogen van een bewogen periode, gezien met het oog van een twintigste-eeuws schrijver. Of zijn visie historisch juist is, doet hier niet ter zake. Hij heeft de mens gezien in dit brokstuk van de geschiedenis en zijn erbarmen met de getrapten en geslagenen uit die tijd is slechts zijn wijze van zich solidair voelen met de verdrukten van alle tijden.

Stofomslag: W.L. Bouthoorn en Helmut Salden. Band: Helmut Salden

p. [5]: Inhoud

p. 7: I. De vertrapten

p. 35: II. De schurken

p. 91: III. De heiligen

p. 158: IV. De bloedhonden

p. 233: V. De gelukzakken

089 Het eerste hoofdstuk werd eerder gepubliceerd in Podium, 16 (1961-1962) 1, oktober 1961. Het laatste in Podium 16 (1961-1962) 2, november 1961.

1970 [september]: 2e druk:

Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam

(Grote ABC nr 162)

Paperback, 242 p., 12,5 x 20 cm.

p. [4]: Omslag: W.L. Bouthoorn en Helmut Salden

Achterplat: ‘De allegorie sluit niet goed, de intrige verwatert; de visie blijft subhumaan. Om felle tinten te krijgen bezigt de tekst o.a. wc-lyriek, herderlijke lol, karikaturen van Kerk en kloosters. Deze fabel zonder enige moraal vergt met zijn verderfelijke dis-humanisme strikt voorbehoud’, schreef Idil destijds over dit in 1962 voor het eerst verschenen ‘vervolg’ op De Bende van Jan de Lichte. Boontje heeft in dit boek inderdaad al zijn illusies laten varen. Het ademt een wrede, cynische avonturierssfeer die verwant is aan die in de outcastromans van Céline en Genet. Boontje schrijft eigenlijk een sociale satire over een van adelijk-feodaal naar burgerlijk kapitalistisch kenterend conservatisme. Maar conservatief blijven mensen en samenleving, overal, altijd.

De zoon van Jan de Lichte lijkt soms geschreven in de volkstoon van de Tijl Uilenspiegel, maar met de grimmigheid van de sociale satire en van de pamfletten die in de achttiende eeuw de ronde deden.

1975 [september]: 3e druk:

N.V. De Arbeiderspers/Em. Querido's Uitgeverij B.V., Amsterdam

(Grote ABC nr 162)

Paperback, 242 + VI p. + [20] illustraties, 13,5 x 20 cm.

[I-VI]: [Promotie voor boeken van Boon]

Achterplat: Niet alleen grote veldheren, staatslieden en heiligen leven voort in het geheugen der

volkeren; enkele sympathieke schelmen ge-nieten dezelfde eer. Dat geldt zeker voor Jan de Lichte, de ronde schelm die dieven, landlopers en bedelaars bij duizenden verenigde tot een geregeld leger. Zijn leven en ondergang werden door Boon idealiserend, maar niet minder recht en raak beschreven in De bende van Jan de Lichte, het epos der ‘malcontenten’.

Dit boek is daarop een soort vervolg. Een soort, want Louis de Lichte heeft niet het gigantische formaat van zijn beruchte vader. De zoon van Jan de Lichte is een geschiedenis van mislukking. Boeiend is het boek vooral door de twee schilderachtige perso-nages van Embo en pater Godamus. Godamus, ijverig lezer der verlichte Franse filosofen en wereldverbeteraar. Samen met de overlevende struikrovers wil hij een ‘dorp der heiligen’ stichten, een verbeterde ploeg invoeren en met de aardappelcultuur de permanente hongersnood bestrijden. Een Walden avant-la-lettre dat falikant mislukken moet. Embo zoekt een aanmerkelijk praktischer weg tot hervorming. Met de ‘geredde gelden’ tovert hij het gewezen tuchthuis van Gent om in een textielbedrijf, waar de spitsboeven van voorheen te werk worden gesteld. De zekere desocialisering van dit experiment is van een ontluisterende kracht. Boons werk blijkt opnieuw eigenlijk één grote satire over een van adellijk-feodaal naar burgerlijk-kapitalistisch kenterend conservatisme. Want conservatief blijven mensen en samenleving, overal en altijd.

* Nergens heeft Boon zo vitaal en boeiend geschreven, nergens zijn personages zo aangrijpend en precies uitgebeeld. De zoon van Jan de Lichte behoort tot zijn beste boeken, een somma van al wat deze grote schrijver bezighoudt, van al wat hij kan en van al wat hij ons zeggen wil. - Jan Walravens in het Algemeen Handelsblad.

Omslag: Wout Muller

1980 [4e druk] in: 01.69-DE BENDE VAN JAN DE LICHTE/DE ZOON VAN

JAN DE LICHTE

1981 (januari): [5e druk]: Idem

1981 (februari): [6e druk]: Idem

1987 (maart) [7e druk]: Idem

1989 (februari): [8e druk]: Idem

1994: 4e [= 9e] druk:

Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam/Antwerpen

(AP pocketeditie)

Pocket, 167 + I p., 13,5 x 19 cm.

p. [4]: Omslag: Hans Bockting/Pauline Hoogweg (UNA), Amsterdam

Omslagfotografie: Lex van Pieterson, Den Haag

p. [5]: Inhoud

Achterplat: Na de terechtstelling van roverhoofdman Jan de Lichte in 1748 wordt zijn zoon Louis geboren. Hij wordt aangezet in de voetsporen te treden van zijn roemruchte vader die van de rijken stal en de armen laafde. Maar Louis de Lichtes zucht naar een nieuw paradijs ontaardt in een gruwelijke hel. Een prachtige volksroman over de pervertering van een droom.

1999 [10e druk] in: 01.69-DE BENDE VAN JAN DE LICHTE/DE ZOON VAN

JAN DE LICHTE