Bibliografie > Zelfstandige publicaties

PIETER DAENS of HOE IN DE NEGENTIENDE EEUW DE ARBEIDERS VAN AALST VOCHTEN TEGEN ARMOEDE EN ONRECHT

Geïllustreerd met tweeëndertig reprodukties naar tekeningen,

foto's en dokumenten

N.V. Uitgeverij De Arbeiderspers/Em. Querido's Uitgeverij N.V., Amsterdam, [november] MCMLXXI [= 1971] 104)

Gebonden (met stofomslag), 661 p. + [32 p.] reprodukties, 14,5 x 22 cm.

Flaptekst: Vele jaren heeft Louis Paul Boon gewerkt aan het verzamelen van documentatie over de sociale strijd in het negentiende-eeuwse Aalst, de sociale strijd die zich concentreerde rond de merkwaardige, fascinerende figuur van de priester Adolf Daens, de volksvertegenwoordiger voor Aalst en voor Brussel. Priester Daens leefde van 1839 tot 1907 en was de grondlegger van de strijdbaar radicaal-christelijk-sociale beweging die als het ‘Daensisme’ zo'n enorme invloed heeft geoefend op de ontwikkeling tot een sociaal bewustzijn en strijdbaarheid onder de Vlaamse arbeiders. Boon sorteerde na jarenlang documenteren zijn materiaal: 1800 dichtbeschreven vellen! Aanvankelijk leek het hem zelf niet meer dan een hoop dorre getallen, data, namen, maar opeens kreeg hij het idee die hele gigantische strijd te laten vertellen door iemand die er zeer nauw bij betrokken was: Pieter Daens, de broer van priester Daens, die in 1909 al een boek had doen verschijnen over ‘leven, strijden, lijden, dood en verheerlijking’ van zijn broer, die zulke slopende duels met de reactionaire kringen onder rooms-katholieke clerus en grootkapitaal van zijn tijd heeft moeten uitvechten.

In Pieter Daens kon Boon - die in De Kapellekensbaan en Zomer te Ter-Muren in romanvorm de sociale strijd van zijn streek al had verbeeld, en hoe! - zich zelf herkennen. Ook Pieter Daens werkte voor een krant, had gevoel voor humor, was sociaal re- [vervolg achterflap:] bels. Boon had eigenlijk alles al opgeschreven wat de man ooit had genoteerd, dus ging het als vanzelf hem in een groots boek aan het woord te laten. Het feitenmateriaal is zo verdeeld en gerangschikt en op bijna romantechnische wijze verteld, dat een boek kon ontstaan dat ver boven lokale of nationale belangen uitstijgt: het werd Boons magnum opus waarin hij nogmaals op schitterende wijze zijn meest kenmerkende uitgangspunten - doorlichting van menselijke tragiek aan de hand van sociale en politieke ontwikkelingen - opneemt. Dit sociaal-geëngageerde boek is geschreven om te bewijzen dat het niet zo allemaal verlopen is als geleerde historici het altijd voorstellen. Een boek waarin Boon op zijn sterkst en authentiekst is!

Stofomslag: [Wim Mol]

p. [5]: [Motto's:]

‘Dat één gedachte u allen geleide en sterke: te weten dat gij te midden van al dit woelig strijden maar één soort vijanden hebt: zij die u uitbuiten... En maar één soort bondgenoten: zij die naast u en met u lijden.’

Pieter Daens

‘Als de ongerechtigheid gewaarborgd wordt door de wet, dan is het tijd dat het volk, die grote rechtspleger, opstaat en met een stamp van de voet heel die boel van modder en onrechtveerdigheid omverwerpt.’

Priester Adolf Daens

‘Alle arbeiders hebben voor allereerste plicht, elkaar te steunen in de strijd om het bestaan, en zich niet te laten verdelen door een hoop kluchtspelers.’

Smid Lambrecht

‘... Leen ons gehoor en sluit u aan

vereend kan niets het volk weerstaan

Uit nood en leed u zien geheven

dat is het doel waarnaar wij streven

Aan u, o volk, de zegepraal.’

Socialistisch strijdlied

p. 7-8: Woord vooraf:

Dit boek is de vrucht en de last van een vijf jaar lang doorploegen van dag- en weekbladen, gaande van de jaren 1865 tot en met 1918, en van vele archieven en boeken, op het onderwerp - de sociale en politieke strijd in het fabrieksstadje Aalst - betrekking hebbend. Alles bij elkaar werden het zestienhonderd dichtbeschreven vellen, met feiten en jaartallen die geen mens konden interesseren. Drie maal opnieuw werd het hele boek herschreven, eerst onder de titel Fabriekstad Aalst, en nu met uiteindelijke titel Pieter Daens.

Deze Pieter Daens werd als centrale figuur genomen omdat hij, zowel als dagbladschrijver en man met nimmer verflauwende liefde voor de kleine man, als mens met gevoel voor humor en met tevens inzicht van al het betrekkelijke in deze wereld, best door mij te benaderen en te begrijpen viel. Uit zijn bladen en uit allerlei boeken over hem en zijn broer pastoor Adolf Daens, werd zoveel mogelijk door hemzelf geschreven tekst gelicht, dit om zijn aard en wezen zo zuiver als maar mogelijk te benaderen.

Om dit soms letterlijk en haast schaamteloos overnemen verontschuldig ik me bij pater Van Isacker S.J. zonder wiens boek Het Daensisme het haast onmogelijk zou geweest zijn, de moeilijkheden te schetsen die pastoor Daens met de Kerk ondervond. Dezelfde verontschuldiging moet ik Luc Delaforterie aanbieden, die de beide werken Pieter Daens en Priester Daens schreef en als kleinzoon van Pieter Daens kon putten uit familie-archieven en overgeleverde verhalen. En tenslotte heb ik me in de geest te verontschuldigen bij Pieter Daens zélf, die eveneens een boek schreef over zijn broer, met titel Priester Daens. Verder moet ik toegeven ook de dagbladen Vooruit en Het Laatste Nieuws, de weekbladen De Werkman, Land Van Aalst, Klokke Roeland, Het Recht, Dendergalm en Recht En Vrijheid letterlijk geplunderd te hebben.

Tenslotte moet ook nog gezegd, dat hierdoor geen enkel woord fantasie in het hele boek te vinden is. Al het beschrevene is naakte nare werkelijkheid geweest, nog niet zo heel lang geleden. Er leven nog kinderen en kleinkinderen van hen, wier daden hier beschreven worden, en voor velen moet het pijnlijk zijn de littekens van eens geslagen wonden te voelen aanraken. Toch ligt het niet in de bedoeling wie ook te kwetsen of in een verkeerd daglicht te stellen, maar integendeel zo objectief mogelijk deze strijd te beschrijven.

Misschien dat het een weinig zijn nut kan hebben, voor wie een vergelijking wil maken met de sociale en politieke strijd van vandaag... of van morgen.

L.P.B.

p. 9: Inhoud:

WOORD VOORAF

p. [11]: BOEK EEN/DE CIJNSKIEZERS

p. 13: 1840-1884: Aan de Dender

p. 35: 1885: Een ramp

p. 54: 1886: Jan Byl

p. 65: 1887-1888: ‘De Toekomst’

p. 90: 1889-1890: Cieske Luyckx

p. 108: 1891: Klokke Roeland

p. 121: 1892: De Kabasjesverkiezing

p. [137]: BOEK TWEE/MEERVOUDIG STEMRECHT

p. 139: 1893: Stichting onzer partij

p. 158: 1894: Pastoor Daens

p. 188: 1895: Gevecht met Woeste

Tussen p. 224 en 225: Illustraties

p. 221: 1896: Hand in hand

p. [247]: BOEK DRIE/VOOR ALGEMEEN STEMRECHT

p. 249: 1897: De Volksbond

p. 274: 1898: Het Onpartijdig Komiteit

p. 299: 1899: De Stokslagers

p. 329: 1900: Groeicrisis

p. [351]: BOEK VIER/VOOR RECHT EN VRIJHEID

p. 353: 1901: De ‘winkel’-socialisten

p. 369: 1902: Alfred Nichels

p. 385: 1903: Nieuw gemeentebestuur

p. 404: 1904: De Van Schuylenberghen

p. 429: 1905: De Welkom

p. [445]: BOEK VIJF/ONZE DODEN

p. 447: 1906: Een lock-out

Tussen p. 448 en 449: Illustraties

p. 465: 1907: Dood van Adolf

p. 487: 1908: Een monument

p. 505: 1909: Een hongermars

p. 524: 1910: Maat voor niets

p. [545]: BOEK ZES/BIJ NADEREND ONWEER

p. 547: 1911: Gemeenteraadslid Daens

p. 573: 1912: Katholieke revanche

p. 602: 1913: De algemene werkstaking

p. 628: 1914: Oorlog

p. 654: NAWOORD

p. 659: GERAADPLEEGDE BOEKEN; ARCHIEVEN EN BLADEN

103 Een van de versies werd als vervolgverhaal in Vlaams Weekblad Voor Allen gepubliceerd. Boon stemde hierin toe, omdat hij Fabriekstad Aalst in druk wou zien ‘om er zich aldus beter rekenschap van te geven hoe hij het kon herwerken om het als een soort roman te kunnen laten uitgeven’, aldus Bert van Hoorick. [M.B. in Vooruit, 29 juni 1971: ‘Maar onsamenhangend als het was, dacht Boon er aanvankelijk niet aan het in boekvorm te verwerken. Tot Bert van Hoorick op het idee kwam het als feuilleton in het Vlaams Weekblad «Voor Allen» te laten verschijnen’]. De publicatie vond plaats in 296 afleveringen van 4 oktober 1969 tot en met 30 mei 1975 onder de titel Fabriekstad Aalst. Relaas van de sociale en politieke strijd in de negentiende eeuw.

104 ‘Nog voor de fusie werd op initiatief van de AP Boons Pieter Daens (1971) door de beide bedrijven gezamenlijk uitgegeven: het was een omvangrijke, vrij kostbare, produktie [...]. Op uitdrukkelijke wens van Boon zelf verscheen alles wat hij later nog heeft geschreven bij AP en Querido samen.’ [A.L. Sötemann: Querido van 1915 tot 1990. Amsterdam, 1990, p. 172]

1971 (december): 2e druk: Idem

1972 (juni): 3e druk: Idem

1973 (mei): 4e druk: Idem

[Met omslagbandje: Vier kronen op één boek 1 de Prijs van het Socialistisch Cultuurbeleid te Aalst / 2 de Dirk-Martensprijs van de gemeente Aalst / 3 de Belgische Staatsprijs 1969-1971 / 4 de Multatuliprijs van Amsterdam]

1974 (januari): 5e druk:

N.V. De Arbeiderspers/Em. Querido's Uitgeverij B.V., Amsterdam.

Gebonden, 661 p. + 32 illustraties, 14,7 x 22 cm.

[Met omslagbandje: De vijfde druk! En ook al de vijfde bekroning! / Na de 1 de Prijs van het Socialistisch Cultuurbeleid te Aalst / 2 de Dirk-Martens-prijs van de gemeente Aalst / 3 de Belgische Staatsprijs 1969-1971 / 4 de Multatuliprijs van Amsterdam nu / 5 de Achilles-Van-Ackerprijs 1973!]

1978 (april): 6e druk:

Uitgeverij De Arbeiderspers/Em. Querido's Uitgeverij B.V., Amsterdam

[(Grote ABC nr 222)]

Paperback, 661 p. + [32 p.] illustraties, 12,5 x 20 cm.

p. [4]: [Drukgeschiedenis]

Achterplat: In het met vijf literaire prijzen bekroonde opus magnum van Louis Paul Boon vertelt Boon in de persoon van Pieter Daens over de gigantische strijd van priester Daens en het ‘Daensisme’, de radicaal-christelijk-sociale beweging die de Vlaamse arbeiders tot maatschappelijk bewustzijn bracht. Boon heeft zich jarenlang met het verzamelen van een ontzaglijke hoeveelheid feitenmateriaal beziggehouden. Uit dit materiaal van ruim 1600 dichtbeschreven vellen heeft hij de feiten zo gerangschikt en op bijna roman-technische wijze verteld, dat een boek ontstond dat ver boven de lokale belangen uitstijgt, zodat het zelfs met de Multatuli-prijs van Amsterdam bekroond kon worden. Verder is dit boek bekroond met de Prijs van de Centrale voor Socialistisch Kultuurbeleid, de literaire Prijs van de stad Aalst, de Driejaarlijkse Staatsprijs voor het proza en de Achiel Van Ackerprijs.

* In Aalst staat een document [sic] voor Adolf Daens. [...] Het is een ontmoedigend lelijk beeld. Het echte monument van Priester Adolf Daens is dan ook opgericht door Louis Paul Boon. - Herman Hofhuizen in De Tijd

* [...] het zo bijzondere Pieter Daens. - Kees Fens in de Volkskrant

* Ik zou volstrekt historisch willen werken en die hele sociale strijd willen weergeven met al zijn kleinigheden. Al die kleine mensjes, met hun kleine belangetjes, die nooit een grote lijn gezien hebben. - Louis Paul Boon

1980 (september): 7e druk: Idem

1986: 8e druk: Idem

1992: 9e druk:

Uitgeverij De Arbeiderspers/Em. Querido's Uitgeverij N.V., Amsterdam

Paperback, 661 p. + [32] illustraties, 13,5 x 21 cm.

[Omslagbandje: Monumentale klassieker van Boon nu verfilmd! Negende druk. 660 blz. voor fl. 39,90/799 BF]

p. [4]: Eerste druk, 1971/Negende druk, 1992

Omslagfoto: uit de film Daens

Omslagontwerp: Nico Richter

Achterplat: Vele malen bekroond, vele malen herdrukt en nu ook verfilmd: het opus magnum van Louis Paul Boon Pieter Daens. In deze monumentale klassieker van onze letteren vertelt Boon in de persoon van Pieter Daens over de strijd van priester Adolf Daens en zijn radicaal-christelijk-sociale beweging voor Vlaamse arbeiders.

Boon heeft zich voor dit boek jarenlang uitvoerig gedocumenteerd. Toen hij met het uiteindelijke schrijven begon moest hij eerst door zo'n zestienhonderd dichtbeschreven vellen met aantekeningen heenploegen. Pieter Daens werd bekroond met de Multatuliprijs van de stad Amsterdam, de literaire Prijs van de stad Aalst, de Driejaarlijkse Staatsprijs voor het proza en de Achiel van Ackerprijs.

* [Zie: W.F. Hermans: 01.07-DE KAPELLEKENSBAAN, 14e druk]

1992: 10e en 11e druk: Idem

1993: 12e, 13e, 14e en 15e druk: Idem

1994: 16e druk: Idem

1997: 17e druk:

Singel Pockets, Uitgeverijen Singel 262, Amsterdam/Antwerpen

Uitgave i.s.m. B.V. De Arbeiderspers

(Singel Pockets)

Pocket, 785 + XIII p., 11 x 18,5 cm.

p. [4:] Omslagontwerp: Geert Franssen

Omslagillustratie: Eugeen Laermans, Een stakingsavond/De rode vlag; Koninklijk Museum voor de Schone Kunsten te Brussel

Achterplat: Pieter Daens is een grote documentaire roman, die de sociaal-politieke strijd van de christen-democratische beweging te Aalst tijdens de laatste decennia van de vorige eeuw in het ruimere perspectief van de emancipatie van de arbeidersklasse plaatst. In deze monumentale klassieker van onze letteren vertelt Boon in de persoon van Pieter Daens over de strijd van priester Adolf Daens en zijn radicaal-christelijk-sociale beweging voor Vlaamse arbeiders.

Boon heeft zich voor dit boek jarenlang uitvoerig gedocumenteerd. [Zie: W.F. Hermans: 01.07-DE KAPELLEKENSBAAN, 14e druk]

Louis Paul Boon (Aalst 1912-Erembodegem 1979) kreeg voor Pieter Daens de Staatsprijs voor verhalend proza. In 1992 werd het boek succesvol verfilmd door Stijn Coninx met in de hoofdrol Jan Decleir.

[2003]: [18e druk]:

Louis Paul Boon:

Pieter Daens

Of hoe in de negentiende eeuw de arbeiders van Aalst vochten

tegen armoede en onrecht,

geïllustreerd met zeventien reproducties van tekeningen, foto’s en documenten

[Bibliotheek Het Laatste Nieuws, 2]

[Het Laatste Nieuws/Paperview, Antwerpen]

Gekartonneerd (met stofomslag), 623 + XVII fotopagina’s, 21 x 12,5 cm.

[Binnenzijde stofomslag]:

Louis Paul Boon (Aalst 1912) groeit op in een eenvoudig arbeidersgezin. Als zestienjarige gaat hij al met zijn vader uit werken als gevelschilder. ’s Avonds volgt hij wel nog les aan de Aalsterse Academie voor Schone Kunsten. In 1939 wordt hij gemobiliseerd, het jaar daarop krijgsgevangen gemaakt. Na zijn vrijlating is Boon werkloos. Hij brengt zijn dagen door met schrijven en schilderen. Vergeten straat en Mijn kleine oorlog volgen op zijn debuut De voorstad groeit, dat in 1942 verscheen. Na de bevrijding werkt Boon als redacteur voor De Rode Vaan en het socialistische dagblad Vooruit. In de vijftiger jaren levert hij het magistrale tweeluik De Kapellekensbaan / Zomer te Ter-Muren af. Zijn documentaire roman Pieter Daens verschijnt in 1971. Boon wordt razend populair door zijn medewerking aan diverse televisie-programma’s, maar sterft onverwacht en tragisch op 10 mei 1979.

p. [2]: Uitgegeven met een licentie van De Arbeiderspers, Amsterdam

Omslag: Paperview [Foto cover: Rue des Archives 00065041]

p. [3]: [Motto’s]

p. 5-6: L.P.B.: Woord vooraf

p. 7-8: Inhoud

p. [9]-623: [Tekstdeel]

p. [I-XVII]: [Fotodeel]

Achterplat: De strijd van de arbeiders van Aalst tegen armoede en onrecht op het

einde van de 19de eeuw. Dat is het grimmige onderwerp van Pieter Daens, het indrukwekkende sociale epos waarvoor Louis Paul Boon zich jarenlang uitvoerig documenteerde. Sleutelfiguren in dit meeslepende verhaal zijn de gebroeders Adolf en Pieter Daens, priester en journalist. In 1891 stichten zij de Christenvolkspartij, wat op felle weerstand stoot van de bezittende klasse en de Kerk. Er barst een strijd los op leven en dood. In de kerk worden gelovigen opgehitst tegen de daensisten. Het komt zelfs zover dat Daens voor de bisschop moet verschijnen en, tot zijn grote teleurstelling, uit zijn ambt als priester wordt ontzet. Ondanks al die tegenkanting komt de Christenvolkspartij uiteindelijk toch in de Kamer.

Pieter Daens, dit meesterwerk van de geniale volksjongen Louis Paul Boon, werd talloze keren bekroond en herdrukt. Jan Decleir en Antje De Boeck schitterden in de onvergetelijke verfilming ervan. Boon schreef boeken van wereldformaat, maar werd helaas niet oud genoeg om de Nobelprijs in ontvangst te kunnen nemen. Een must voor uw boekenkast, deze geëngageerde roman van de schrijver met het hart dicht bij het volk.